Podczas wtorkowego spotkania z powstańcami warszawskimi premier Mateusz Morawiecki przypomniał, że 1 sierpnia - w rocznicę wybuchu Powstania Warszawskiego - „obiecaliśmy ustawę o grobach naszych żołnierzy, o mogiłach naszych powstańców, o wszystkich, którzy walczyli o niepodległość, walczyli o wolność. Dzisiaj, w tym dniu, który kończy obchody rocznicy Powstania Warszawskiego, chcemy zaraportować naszym bohaterom, że ustawa jest gotowa, została przyjęta dzisiaj na Radzie Ministrów i ona zapewnia środki po to, żeby szukać, żeby inwentaryzować i dbać o mogiły naszych żołnierzy, naszych przodków, którzy walczyli o wolność i niepodległość. Daty, które wyznaczyliśmy w tej ustawie, to 1768 r., kiedy I Rzeczpospolita chyliła się ku upadkowi, i 1963 r., kiedy zginął ostatni żołnierz wyklęty ps. Lalek” - mówił podczas spotkania z powstańcami warszawskimi premier o ustawie o grobach weteranów walk o wolność i niepodległość Polski.

Szef rządu powiedział, że „na przestrzeni tych lat w wielu powstaniach, w wielu bitwach, w drugiej wojnie światowej i po niej nasi przodkowie walczyli o wolność, o niepodległość w najróżniejszych miejscach świata”. Jak podkreślił, ustawa nakazuje „poszukiwanie i pielęgnowanie tych grobów i mogił naszych przodków, aby pamięć o nich budowała przyszłość”.

"Bo pamięć wrasta w kamień, krzyże drewniane murszeją, tabliczki spadają, ale kamienie będą wołać, kamienie muszą wołać o naszej przeszłości. Nasi żołnierze na wszystkich frontach świata, na wielu miejscowościach i bezdrożach wałczący o niepodległość byli zawsze żołnierzami wolności. (…) Pewnie nie byłoby Solidarności bez Powstania Warszawskiego, bez wielki4ej ofiary złożonej przez naszych żołnierzy i nie byłoby dzisiaj wolności, tej wolności, z której dzisiaj się cieszymy"
— mówił Morawiecki.

Morawiecki zacytował prezydenta Lecha Kaczyńskiego, który mówił, „że żołnierz nie umiera, żołnierz oddaje życie swojej ojczyźnie”. Podkreślił, że „ci żołnierze, którzy oddali życie naszej ojczyźnie w mundurach i bez mundurów, stanowią dzisiaj fundament naszej wolności i nie tylko nie wolno nam o nich zapomnieć, ale musimy o nich uczyć na lekcjach historii, dbać o to, aby nasza młodzież, nasze dzieci pamiętały o tej historii”.

Dlatego, jak wyjaśnił, „ta ustawa, którą przyjęliśmy na Radzie Ministrów, ma umacniać w realny sposób tę właśnie pamięć i ma tworzyć przestrzeń, żebyśmy jako wspólnota narodowa wszyscy - niezależnie od poglądów - czcili naszych bohaterów, naszą przeszłość, naszą historię z myślą o tym, że tylko tak, razem zbudujemy lepszą przyszłość”.

"Zaledwie przed dwom miesiącami wyrażałem wdzięczność panu premierowi za pomysł uruchomienia opieki nad grobami bohaterów, którzy już nie żyją. Dzisiaj czuję się w obowiązku podziękować i wyrazić uznanie dla pana premiera, że rządzi takim rządem, który w ciągu dwu miesięcy potrafi podjąć uchwałę w tej sprawie, o której dwa miesiące temu mówiliśmy, jako o koncepcji"
— powiedział Leszek Żukowski, prezes Zarządu Głównego Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej, obecny na spotkaniu z premierem.

Szef Kancelarii Prezesa Rady Ministrów Michał Dworczyk - wnioskodawca projektu - powiedział we wtorek PAP, że „dzięki nowej ustawie zostanie stworzony spis wszystkich grobów zarówno w Polsce, jak i za granicą, a ponadto powstanie w ramach Instytutu Pamięci Narodowej fundusz, z którego będzie można dofinansowywać opiekę i remonty tych grobów. To ważna ustawa ze względu na naszą tożsamość, to ważna ustawa ze względu na pamięć o naszych bohaterach” - zaznaczył.

Obecnie obowiązuje ustawa z dnia z dnia 28 marca 1933 r. o grobach i cmentarzach wojennych. Zgodnie z nią, groby weteranów walk o wolność i niepodległość Polski, traktowane jako groby prywatne, rodzinne, nie podlegają jakiemukolwiek ewidencjonowaniu, a przepisy nie przewidują systemowego wsparcia instytucji państwowych dla podmiotów sprawujących opiekę nad takimi grobami.

Projektowana nowa ustawa o grobach weteranów walk o wolność i niepodległość Polski zakłada utworzenie ewidencji grobów weteranów walk o wolność i niepodległość Polski, którą prowadził będzie prezes IPN a także umożliwienie ubiegania się przez fundacje, stowarzyszenia, Kościoły lub związki wyznaniowe o przyznanie przez IPN dotacji na sprawowanie zadań związanych z opieką nad grobami weteranów walk o wolność i niepodległość Polski. Przewiduje też, że osoby fizyczne sprawujące opiekę nad grobem weteranów walk - np. ich rodziny - będą się mogły ubiegać o przyznanie przez IPN świadczenia pieniężnego na pokrycie całości lub części kosztów sprawowanej opieki.

Proponowane prawo zakłada, że wpis do ewidencji grobu znajdującego się w Polsce będzie mógł nastąpić na wniosek osoby fizycznej, fundacji, stowarzyszenia, kościoła lub związku wyznaniowego, innej osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niebędącej osobą prawną bądź z urzędu. W przypadku grobu weterana znajdującego się poza granicami Polski wpis będzie mógł być dokonany na wniosek polskiego konsula lub z urzędu. Wpis grobu do ewidencji poprzedzony będzie badaniem przeprowadzanym przez prezesa Instytutu czy grób, którego dotyczy wniosek, spełnia kryteria uznania go za grób weterana walk o wolność i niepodległość Polski.

Zgodnie z projektowanymi przepisami w Biuletynie Informacji Publicznej IPN udostępniony zostanie wykaz grobów weteranów walk o niepodległość Polski. Szacuje się, że może być ich ok. 200 tys.

Projekt precyzuje też, że „grobami weteranów walk o wolność i niepodległość Polski” w rozumieniu ustawy będą groby „osób, które walczyły o odzyskanie niepodległości Polski lub w obronie niepodległości i granic suwerennej Rzeczypospolitej Polskiej, biorąc udział w wojnach, działaniach zbrojnych i niepodległościowych, powstaniach narodowych, w okresie od 1768 r. do 1963 r.” a także „funkcjonariuszy cywilnych władz powstań narodowych, administracji podziemnego Państwa Polskiego w okresie wojny 1939-1945, członków władz i Rządu Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie w latach 1939-1990, a także podziemnych niepodległościowych organizacji cywilnych w latach 1945-1956”.

Projekt przewiduje również finansowanie remontu grobów, rocznie - począwszy od 2019 r. - maja to być wydatki rzędu 5,2 mln zł. Z dotychczasowej praktyki IPN w remontach cmentarzy wojennych wynika, że średni koszt remontu jednego pomnika to 7 tys. zł. Oznacza to, że zaplanowane środki budżetowe, poza pierwszym rokiem obowiązywania ustawy, pozwalałyby na zapewnienie opieki nad ok. 520 grobami weteranów rocznie.

Jak poinformowało CIR, proponowane przepisy „są odpowiedzią na narastające w ostatnim ćwierćwieczu oczekiwanie społeczne, aby groby weteranów objąć wsparciem instytucji państwowych oraz powstrzymać proces ich likwidacji, który jest dotkliwym uszczerbkiem dla polskiego dziedzictwa historycznego i kulturowego”. „To także forma wyrażenia szacunku poległym w walce o niepodległą i suwerenną Polskę. Ustawa będzie systemowo pomagać w sprawowaniu opieki nad grobami bohaterów, którzy zginęli w walce o wolną Polskę” - czytamy w komunikacie.

Ustawa wejdzie w życie 1 stycznia 2019 r.

Podczas wtorkowej wizyty w Muzeum Powstania Warszawskiego premier Morawiecki złożył kwiaty pod tablicą pamiątkową poświęconą prezydentowi RP Lechowi Kaczyńskiemu, potem spotkał się z kombatantami i uczestnikami Powstania Warszawskiego, a następnie złożył wieniec pod dzwonem „Montera” gen. bryg. Antoniego Chruściela, dowódcy Powstania Warszawskiego.

KUP E-WYDANIE