Piotr Świątecki w artykule „1 września 1939 r., wieczorem…” opisuje doniesienia prasowe, które pojawiły się w momencie wybuchu II wojny światowej. Skupia się na wieczornym wydaniu „Kuriera Porannego” z piątku 1 września 1939 r. i zwraca uwagę, że zdecydowana większość pierwszej strony periodyku została poświęcona orędziu prezydenta Rzeczypospolitej do narodu polskiego.

Na pierwszej stronie tej gazety znajdujemy jeszcze zarządzenie rządu podpisane przez premiera i ministra spraw wewnętrznych Sławoja Składkowskiego o wprowadzeniu stanu wyjątkowego, informacje o zwołanych ad hoc posiedzeniach rządów Francji i Anglii, o ogłoszeniu mobilizacji we Francji i Szwajcarii oraz niepodpisany redakcyjny komentarz. Anonimowy dziennikarz pisze: „Dla Polaków wojna, która się zaczyna, będzie wojną świętą, wojną na śmierć i życie, wojną do upadłego, wojną za naszą wolność i za zagrożoną przez barbarzyńcę wolność Europy i świata”. I dalej z profetyczną przenikliwością zauważa: „Wiemy, że wynik tej walki rozstrzygnie o losie Polski, jako narodu, jako państwa, jako mocarstwa”. Ale też szuka w przeszłości pocieszenia: „Historia się powtarza i powtarzać się będzie do końca. Wznowione zostały dzieje wojny polsko-niemieckiej z r. 1410, wojny zakończonej Grunwaldem”.

Z publikacji dowiadujemy się również, że gazeta zamieściła informację o ogłoszonym na antenie berlińskiego radia ultimatum, w którym Niemcy domagali się zgody na przyłączenie Gdańska i znacznej części województwa pomorskiego do Rzeszy. Ówcześni dziennikarze odnotowali także napaść niemieckiego wojska i bombardowania lotnicze, które dotknęły Kraków, Częstochowę, Tczew, Puck, Grodno i miasta śląskie.

„Kurier” cytuje rozkaz dzienny Hitlera do armii niemieckiej, powołujący się na rzekome polskie prowokacje. Wspomina też o apelu Roosevelta, prezydenta Stanów Zjednoczonych, aby nie bombardować ludności cywilnej, skierowanym do rządów Francji, Wielkiej Brytanii, Włoch, Niemiec i Polski

Prof. Włodzimierz Marciniak w artykule „Dialog Putina ze Stalinem” zauważa, że słuchając wypowiedzi rosyjskich dyplomatów, można odnieść wrażenie, że uczą się oni na pamięć wypowiedzi Stalina, a później posługują się nimi jako argumentami w wystąpieniach medialnych. Przypomina także artykuł Juliusza Mieroszewskiego „Rosyjski »kompleks polski« i obszar ULB” z 1974 r., którego teza wyjściowa wynikała z założenia,… że polityka w 70 proc. jest dyskusją na temat historii. (…) Uwarunkowanie historyczne – o którym pisał Mieroszewski – w gruncie rzeczy jest uwarunkowaniem poznawczym. Nie znając dokładnie bieżących mechanizmów politycznych, a zwłaszcza różnorodnych uwarunkowań polityki zagranicznej, analizujemy je poprzez dobrze nam znane i wielokrotnie sprawdzone schematy poznawcze, np. „Putin dąży do odbudowy imperium, ponieważ jest to stały cel polityki rosyjskiej”. Zapewne Rosjanie postępują podobnie i warto się zastanowić nad tym, jaki schemat poznawczy leży u podstaw ich polityki bieżącej. Cały czas powinno się pamiętać, że historycznie utrwalony schemat poznawczy stwarza ludziom poczucie komfortu, a jego utrata w sytuacjach kryzysowych, a z taką mamy obecnie do czynienia, może uruchamiać reakcje obronne.

Marciniak zauważa także, że w rosyjskim myśleniu o Polce pojawiają się pewne mity i nieprawdziwe wyobrażenia. Szczególnym przykładem może być tzw. polski imperializm, o który najprawdopodobniej podejrzewa Polaków dyrektor służby wywiadu Federacji Rosjskiej Siergiej Naryszkin. Przekonanie o tym, że Polska, Węgry i Rumunia dążą do odzyskania ziem zagarniętych przez Związek Sowiecki w czasie II wojny światowej jest stale obecne w polityce rosyjskiej, gdyż wynika z ogólnego schematu poznawczego. Każde szczegółowe wydarzenie zawsze można dopasować do tego schematu, gdyż wszystkie państwa – tak jak Rosja – dążą do ekspansji terytorialnej. Przekonanie to czasami bywa weryfikowane za pomocą pomysłów wspólnego rozbioru Ukrainy, a według relacji Radosława Sikorskiego temat ten pojawił się w czasie rozmów premiera Donalda Tuska z prezydentem Władimirem Putinem w 2008 r. – czytamy.

W nowym numerze magazynu „wSieci Historii” także fragmenty książki Barbary Stanisławczyk „Poza strachem. Jak Polacy ratowali Żydów”. Opowiada ona o historii rodziny Stępniewskich. Ich dom we wsi Marchaty wyróżniał się: był kryty blachą, składał się z czterech izb, a pod budynkiem zlokalizowana była piwnica. Dodatkowo obok stały murowana obora i stodoła. Autorka zaznacza, że taki dom przykuwał uwagę i świadczył o tym, że rodzinie dobrze się powodzi. Stwierdza, że być może z tego powodu Wacław, Żyd, którego dotyczy opowieść, wybrał to miejsce na kryjówkę. Jego obecność odkrył Henryk, siedemnastoletni syn gospodarzy. Nieznajomy wyjaśnił, że wraz z innymi osobami uciekł z transportu do Tomaszowa. Ukrywali się w lesie do późnej jesieni, a później każdy z nich poszedł w inną stronę w poszukiwaniu schronienia.

Barbara Stanisławczyk pisze, że… jeszcze wtedy nie słyszano o egzekucjach z powodu Żydów. Wprawdzie wisiały złowieszcze obwieszczenia, jednak groźba to nie to samo, co jej realizacja. Więc na początku […] chętniej pomagali Żydom. […] W 1942 roku Niemcy szykowali się do likwidacji getta w Białej Rawskiej […]. Żydów wypędzili z domów […]. Pozwolono zabrać ze sobą jedynie małe tobołki. W ten sposób hitlerowcy zaoszczędzili sobie pracy, ich ofiary same wyselekcjonowały najcenniejsze rzeczy, które i tak trafiły w ręce oprawców. Ale najpierw dawały skazańcom nadzieję, że może jednak nie idą na śmierć, tylko są przesiedlani. I szli pokornie do Tomaszowa Mazowieckiego, gdzie zostali załadowani do wagonów.

Więcej w nowym wydaniu magazynu „wSieci Historii”, w sprzedaży od 24 sierpnia br., dostępnym również w formie e-wydania na stronie internetowej http://www.wsieciprawdy.pl/e-wydanie-sieci-historii.html.

Zapraszamy też do subskrypcji magazynu w Sieci Przyjaciół – www.siecprzyjaciol.pl  oraz oglądania ciekawych audycji telewizji wPolsce.pl.

KUP E-WYDANIE